برای اینکه مفهوم بازیابی یا تاب آوری را بهتر درک کنیم با چند سوال از شما شروع می کنم، لطفاً چند ثانیه به آنها فکر کنید و در ذهنتان پاسخ دهید:

یکی از سخت ترین و پراسترس ترین تجربه های زندگیتان را به یاد بیاورید. یک خبر بد، یک حادثه ناگوار و پراسترس.

در آن لحظه چه احساسی داشتید؟ استرس و اضطراب شما در چه حدی بود؟

به چه چیزی فکر می کردید؟ به خودکشی، به بدشانسی همیشگی تان و یا به راه حلهای ممکن؟

آیا آن زمان تصمیمی هم گرفتید و یا خودتان را به دست شرایط سپردید؟

آیا اقدامتان موثر بود و از عملکرد خودتان در آن اتفاق راضی هستید؟

آیا در آن لحظات دشوار به این فکر می کردید که این ماجرا مقطعی است و روزی از این وضعیت خلاص می شوید؟

در حال حاضر نسبت به آن زمان چه تغییری کرده اید؟ آیا همه چیز به حالت قبل و تعادل برگشته و یا هنوز هم اثرات منفی آن در زندگیتان وجود دارد؟

چرا و چطور برخی از افراد در شرایط سخت و چالشی مانند مرگ یک عزیز، طلاق و جدایی، مسائل مالی، جنگ، بیماری، بیکاری و … دلسرد نمی شوند و به عملکرد خودشان در زندگی طبق روال قبلی ادامه می دهند و حتی به موفقیت می رسند اما بعضی افراد در شرایط نسبتاً ایده آل با کوچکترین چالش زندگی دچار شکست شده و درهم می شکنند؟

تفاوت در چیست و از کجاست؟ در واقع تفاوت در مفهومی به نام بازیابی یا تاب آوری است.

بازیابی یعنی اینکه افراد چگونه با موقعیت ها و شرایط دشوار و غیرمنتظره بخوبی کنار می آیند. بازیابی یعنی رشد پس از چالش و بحران، ترمیم و بهبود حتی نه به وضعیت قبلی، بلکه بازآفرینی به وضعیتی جدیدتر و قوی تر از گذشته. در واقع نوعی توانمندی در برقراری تعادل زندگی و پشت سر گذاشتن پیروزمندانه رویدادهای ناگوار است. بازیابی، از بین برنده استرس ها و مشکلات و بهینه کردن اوضاع نیست؛ بلکه قدرت مقابله سالم و سازگاری موفقیت آمیز در شرایط ناخوشایند است.

به این معنا که فرد به هنگام مواجه با یک تجربه پراسترس و دشوار، با امکانات در دسترس و آنچه در وجود خود به عنوان نقاط قوت دارد، به بهترین شکل ممکن، بر مشکل بوجود آمده غلبه کرده و پس از گذراندن چالش در کمترین زمان به زندگی عادی با عملکرد قبلی و یا حتی بهتر برمی گردد.

این مفهوم برگرفته از تلاشهای پدر روانشناسی مثبت گرا مارتین سلیگمن است که اقدام به قادرسازی انسانها از طریق تغییر شیوه تفکر نمود.

بازیابی بطور طبیعی در همه افراد وجود دارد و منحصر به عده معدودی نیست اما با توجه به تفاوت های شخصیتی، تربیتی، فرهنگی و توانِ درونی افراد، مقدار آن در افراد مختلف، متفاوت است. افراد با میزان بازیابی بالا صفات و ویژگی های خاص و عملکرد موثرتری دارند، اما خبر خوب اینکه بازیابی قابل یادگیری و ارتقا است.

در واقع واژه Resilience از علم فیزیک گرفته شده به معنای به عقب جهیدن و در لغت نامه ها به معنای تحمل وانعطاف پذیری و ظرفیت بازگشت به موقعیت قبلی، بهبود و بازیابی از سختی و بحران هاست. بازیابی یعنی برگشت به سلامت از تجربه های سخت.

به عنوان مثال در پاسخ به حمله تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ بسیاری از مردم که با این مصیبت و تبعات آن مواجه بودند با مهارت بازیابی توانستند به سرعت زندگی فردی و اجتماعیشان را به روال سابق برگردانند؛ و یا در حادثه سونامی ژاپن، با وجود آسیب های فراوان اعم از مرگ عزیزان، از دست دادن خانه و سرمایه و …، مردم با تلاش های فردی و جمعی، زندگی را دوباره و در مدت زمان کوتاهی به حالت تعادل برگردانند.

بازیابی یک پیام دارد و آن اینکه: “حتی در شرایط سخت هم نتیجه خوب ممکن است.”